Mirashi i Ri – ish Fshat Kolonistësh

am

Kolonizimi Serbo-Malazez në Mirash dhe Formimi i Mirashit të Ri (1918–1999)

Një studim historik mbi përpjekjet e ndryshimit të strukturës etnike në Kosovë

Autor: Xhavit Selmani

Përmbajtja

  1. Hyrje

  2. Kolonizimi si instrument shtetëror

  3. Themelimi i Mirashit të Ri

  4. Struktura e kolonizimit dhe vendosja e familjeve

  5. Tokat, privilegjet dhe përplasjet me popullsinë vendëse

  6. Rezistenca shqiptare dhe ndëshkimi i kolonëve (1941–1943)

  7. Paslufta dhe kthimi i kolonëve

  8. Zhbërja graduale e kolonizimit (pas 1949)

  9. Manipulimi i toponimisë dhe identitetit lokal (vitet 1990)

  10. Fundi i kolonizimit pas çlirimit të Kosovës

  11. Përfundime

  12. Referencat

1. Hyrje

Pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore dhe themelimit të Mbretërisë së Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve (më vonë Jugosllavia), një nga qëllimet kryesore të politikës shtetërore ishte kolonizimi i Kosovës nga elementë sllavë. Kjo politikë kishte për synim ndryshimin e strukturës etnike dhe dobësimin e pozitës së shqiptarëve si popull autokton në këtë krahinë. Ky punim shqyrton rastin konkret të kolonizimit të fshatit Mirash dhe krijimin e Mirashit të Ri në periudhën 1918–1999.

2. Kolonizimi si instrument shtetëror

Politikat kolonizuese u zbatuan nën petkun e Reformës Agrare, e cila synonte shpërndarjen e tokave “të papunuar” ndaj vullnetarëve serbë dhe malazezë. Në realitet, kjo reformë nënkuptonte konfiskimin e tokave shqiptare dhe ndarjen e tyre për kolonë, me qëllim të qartë: ndryshimin e strukturës nacionale të Kosovës.

3. Themelimi i Mirashit të Ri

Gjatë viteve 1918–1941, në fshatin Mirash të komunës së Babushit u vendosën 22 familje kolonësh nga rajone të ndryshme si Hercegovina, Mali i Zi dhe Serbia. Për ta u krijua një vendbanim i veçantë, Mirashi i Ri, rreth një kilometër larg qendrës së fshatit Mirash. Ky vendbanim u formua zyrtarisht në vitin 1922.

4. Struktura e kolonizimit dhe vendosja e familjeve

Në periudhën 1922–1924 u vendosën kolonët e parë, kryesisht nga rajoni i Bileqës. Disa nga familjet kryesore që formuan koloninë ishin:

  • Vitkoviq (2 familje, nga Mirusha, Bileqë – 1922)

  • Vrtikapa (2 familje, nga Ivica, Bileqë – 1924)

  • Glogovac (1 familje, nga Panika, Bileqë – 1922)

  • Dangubiç (2 familje, nga Dola, Bileqë – 1922)

  • Lugonja (2 familje, nga Lubinja – 1922)

  • Çiliç (2 familje, nga Sharana, afër Zhablakut – 1933)

Përveç këtyre, në vitet e mëvonshme u shtuan edhe kolonë të tjerë nga Mali i Zi, fillimisht të vendosur në lagjen e Xhamisë në Mirash, të cilët më vonë u zhvendosën në Mirashin e Ri.

5. Tokat, privilegjet dhe përplasjet me popullsinë vendëse

Të gjithë kolonëve iu ndanë tokat më pjellore të fshatit, të cilat deri atëherë u kishin takuar shqiptarëve vendas. Kolonët ishin të liruar nga çdo lloj tatimi dhe përfitonin mbështetje shtetërore. Ky privilegjim i padrejtë shkaktoi tensione dhe pakënaqësi të thella te shqiptarët vendas.

6. Rezistenca shqiptare dhe ndëshkimi i kolonëve (1941–1943)

Pas kapitullimit të Jugosllavisë në prill 1941, dhe gjatë okupimit italian, shqiptarët e Mirashit ndjenë njëfarë lirie për herë të parë. Një grup i armatosur prej rreth 50 burrash, nën komandën e Ahmet Bytyçit – Ahmet Sejfia, mori kontrollin e Mirashit të Ri. Kolonëve u konfiskuan tokat e ndara nga Reforma Agrare, por iu lejua mbajtja e pasurive të blera. Kolonët u paralajmëruan për kontroll të lëvizjes së tyre.

Në vitin 1943, pas një vendimi nga udhëheqësia lokale – përfshirë kryetarin e komunës Giz Zherka dhe ish-kryetarin Qazim Sefedini – kolonët u urdhëruan të largoheshin përfundimisht. Afati për largim ishte 15 shkurt 1943, dhe u komunikua drejtpërdrejt me fjalët: “Në Mirash më nuk keni vend”.

7. Paslufta dhe kthimi i kolonëve

Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, shumica e kolonëve serbo-malazezë u kthyen në Mirashin e Ri, përveç tri familjeve që nuk u kthyen kurrë. Njëri ndër ta nuk u kthye sepse shtëpia e tij, e ndarë dikur Hasan R. Thaçit, ishte shkatërruar.

8. Zhbërja graduale e kolonizimit (pas 1949)

Pas vitit 1949, shumë kolonë filluan të shpërnguleshin vullnetarisht drejt Serbisë. Ata nuk e shihnin më të ardhmen e tyre në Kosovë dhe zgjodhën të largohen. Ata që mbetën u shndërruan në vegla të pushtetit shtetëror serb në Kosovë.

9. Manipulimi i toponimisë dhe identitetit lokal (vitet 1990)

Gjatë viteve të 90-ta, pushteti serb filloi manipulime me emërtimin e vendbanimeve. Emri i Mirashit të Ri u ndryshua në Mirash i Vjetër, ndërsa Mirashi i Vjetër u quajt Mirash i Ri, për të krijuar idenë e autoktonisë së kolonëve dhe të ardhjes së mëvonshme të shqiptarëve. Madje u konstruktua një etimologji e rreme për emrin "Mirash", duke aluduar në emrat serbë "Mira" dhe "Rasha".

10. Fundi i kolonizimit pas çlirimit të Kosovës

Pas çlirimit të Kosovës në qershor 1999, kolonët serbo-malazezë u larguan nga Mirashi i Ri për shkak të frikës nga hakmarrja. Disa u larguan nga Kosova krejtësisht, ndërsa të tjerë mbetën në zona më të sigurta për ta. Kështu përfundoi epoka e Mirashit të Ri si vendbanim kolonësh.

Në vitin 1999, në Mirashin e Ri mbeteshin vetëm 9 shtëpi të kolonëve serbo-malazezë.

11. Përfundime

Rasti i Mirashit është një dëshmi konkrete e mënyrës se si politika shtetërore jugosllave përdori kolonizimin si mjet të ndryshimit të strukturës etnike në Kosovë. Kjo përpjekje, ndonëse u zbatua me forcë dhe përkrahje shtetërore, nuk arriti të krijojë një realitet të qëndrueshëm. Rezistenca vendase dhe zhvillimet historike e zhbënë përfundimisht këtë projekt kolonial.

12. Referencat

  1. Arkivat e fshatit Mirash – të dhëna të gojdhënave nga banorët autoktonë

  2. Regjistrimet e kolonëve sipas burimeve lokale (1922–1943)

  3. Kujtimet e familjes Bytyçi, dëshmi e rezistencës së organizuar

  4. Dokumente komunale të Babushit (1941–1943)

  5. Regjistrimet pasluftës dhe analizat e shpërnguljes vullnetare (1949 e tutje)



Kommentare

Kommentar veröffentlichen