Mirashi i Ri – ish Fshat Kolonistësh

Nën parullën e reformës agrare, Qeveria e serbisë tentoi të Kolonizoj Kosovën disa herë. E tëra u bë ashiqare vetëm  me një qëllim, atë të ndryshimit të strukturës nacionale në Kosovë.

Me ndryshimin e strukturës nacionale tentohej të thyhej kompaktësia nacionale e popullit shqiptarë. Tentohej që me kolonizim, serbët të bëheshin shumicë në Kosovë.

Kështu në vitet 1918-1941 në Mirash u vendosën 22 familje kolonësh, vullnetarë të ardhur nga Rajoni i Hercegovinës, Mali i Zi dhe Serbia. (1)

Që të ndjehen sa më komod atyre u krijuan edhe fshatin e veçant  të ndarë rreth një kilometër nga Mirashi.

Kështu në vitin 1922 u krijua fshati Mirashi i Ri. (2)

Në periudhën nga viti 1922 deri 1924 janë vendosur 9 shtëpi/familje  kolonësh nga rajoni i Hercegovinës,  ndërsa pas 11 vitesh edhe  dy shtëpi  janë ardhur nga Leskovci. Përqindja e një familje ishte rreth 3,8 % anëtarë.

• Vitkoviq dy shtëpi të ardhur nga Mirusha afër Bileqës  në vitin 1922.
• Vrtikapa dy shtëpi  të ardhur nga Ivica afër Bileqës në vitin 1924
• Glogovac , një shtëpi e ardhur nga Panika afër Bileqës 1922
• Dangubiç dy shtëpi  te ardhur nga Dola afër Bileqës në vitin 1922, kan mbiemrin e dytë Vruçiç
• Lugonja dy shtëpi të ardhur nga Lubinja në vitin 1922.
• Çiliç dy shtëpi të ardhur nga Sharana afër Zhablaku, fillimisht të vendosura  në Sjaninjin tek Leskovci e nga aty kan ardhur në Mirashin e Ri në vitin 1933.

Më vonë vijnë edhe kolon tjerë nga Mali i Zi. Disa familje fillimisht vendosen në Lagjen e Xhamisë në Mirash. Pas disa viteve largonen nga aty dhe i bashkohen kolonëve tjerë në Mirashin e Ri.

Të gjithë kolonëve i’u dha toka më pjellore e fshatit. Tokë qe deri kur erdhën kolonët i përkiste shqiptarëve. Ata deri vonë ishin edhe të liruar nga çdo lloj tatimi.

Fillimi i luftës së dytë botërore e gjeti Mirashin e Ri me 22 shtëpi serbe. Pas kapitulimit të Mbretërisë Serbe  më 1941, Mirashianët megjithëse tashti  nën pushtim fashist  kishin  ndjenjen e  lirinë. Një grup rreth 50 mashkujve të armatosur mirë  merr nën kontroll Mirashin e Ri. Këtij grupi i printe komandanti Ahmet Bytyçi - injohur si Ahmet Sejfia.  Fillimisht atyre u konfiskohet e tërë pasuria e dhuruar nga Reforma Agrare, por u lihet në shfytëzim pasuria e blerë nga ata. Ata lihën të jetojnë aty por këshillohen për lëvizje të kontrolluar.

Njëri i cili nuk rrespektoi këshillat dhe shkoi në Ferizaj rrugës për në Mirashin e ri nuk kalon më shumë se tri kilometra dhe vritet.

Dy vite më vonë Grupi i luftarëve të Ahmet Bytyçit vendosin që perfundimisht ti largojnë kolonët serb nga Mirashi i Ri.

Në atë kohë Kryetar i Ri Komune (Babushi ishte Komunë) ishte Giz Zherka  një person nga shqipëria i cili së bashku me ish Kryetarin Qazim Sefedini, për çështjen e kolonëve, angazhojnë edhe xhandarmërin, (pjestarë i së cilë ishte edhe Hasan Ramadan Thaçi nga Mirashi). Ftohen serbët e Mirashit aty dhe u kumtohet vendimi se duhet te largohen nga fshati. Komandant Ahmeti ju thot kolonëve  se “në Mirash më nuk keni  vend”. Atyre njekohësisht i’u caktohet afati deri 15 shkurt 1943 për ta  lëshuar fshatin. (3)

Pas largimit të kolonëve shtëpitë  e braktisura u jepen personave më me nevojë nga Mirashi. Në ato shtëpi u vendosen familjarët; Abaz Çalaj, Bali R. Bytyçi, Brahë Hashani, Qazim Leskovci, Murat Lohaj, Demë A.Lohaj, Rashit Çalaj, Jakup Xhafaj, Rifat Thaçi dhe Hasan R. Thaçi.

Hasan R. Thaçi nuk u vendos fare në shtëpinë e ndarë. Ai morri sendet me vlerë deri edhe në dyer dhe dritare. Thënë shkurt shtëpia u shkatërrua. 

Pas përfundimit të luftës së dytë botërore u kthyen përsëri kolonët serb, pos tri shtëpive/familjeve që nuk u kthyen asnjëherë. Njëri nga ata megjithëse deshi të kthehej, nuk pati mundësinë meqenëse shtëpia e tij e cila i ishtë ndarë Hasan R. Thaçit ishte shkatërruar. 

Pas vitit 1949 kolonët filluan vullnetarisht  të shperngulen përsëri. Ata tashmë shihnin perspektiven e tyre më shumë në serbi.  Ata që qëndruan u shëndrruan në vegla të plotikës gjenocidiale të serbisë.

Në vitet e 90-ta pushtuei serb tentoi të ndryshoj emrin e fshatit. Mirashin e Ri e bëri Mirash të Vjetër ndëra të vjetrin anasjelltas. Çëllimi ishte që emri të identifikoj ardhacakun (kolonistin). Kështu dëshironin që të kuptohej se kolonistët serbo-malazezë jan popull autokton në Mirash ndërsa shqiptarë janë ardhacak.

Ata konstruktuan edhe prejardhjen e emrit të fshatit duke aluduar se emri Mirash vie nga emrat serb Mira dhe Rasha.

Epoka e Mirashit të Ri – fshat kolonistësh përfundon me çlirimin e Kosovës në qershor të vitit 1999.

Kolonistët  serbo-malazezë nga frika e hakmarrjes  u larguan nga Mirashi por jo edhe të gjithë nga kosova. Ata akoma ëndërrojnë  kthimin e viteve të arta për kolonistët në kosovë.

Në vitin 1999 Mirashi i Ri kishte 9 shtepi kolonësh serbo-malazezë.

 xhavit selmani

Referencat;

(1) Dr. Milovan Obradovic, Agrarna reforma i kolonizacija Kosova (1918-1941), Prishtinë, 1981, fq. 306-339.

(2) ”Onomastika juznog kosova” , Mileta Bukumiric, Akademia Serbe e shkencave dhe   Arteve

(3) Deklarata e Tomo Vrtikapes dhënë policisë në Serbi.-- Iskazi izbeglica pred Komesarijatom za izbeglice i Sinodskom komisijom Beograd,1945