Gazeta "Express" 02.01.2014
Hasimja, historia e femrës që
jeton mes së vërtetës dhe legjendës.
Gjakmarrja ishte një plagë e rëndë në mesin e popullit tonë. Edhe pse
personazhi i tregimit tonë është një femër, që vendosi të hakmerrej në vend se
të falte, Hasimja, që këndohet nëpër këngë, flet për kurajën femërore, duke
kryer një akt, që ishte “detyrë” ekskluzive e burrave.
Për Hasimen e Mirashit të Ferizajt sot këndohet edhe këngë. Ajo ka mbetur
përjetë pjesë e historisë së këtij vendi, shpeshherë duke u parë edhe si
legjendë historia dhe jeta e saj, megjithëse gjithçka ndodhi me të vërtetë, dhe
kjo jo më shumë se rreth 100 vjet më parë. Ajo njihet si femra që u bë kurban
për familjen. Ndërsa jeta e saj dhe peripecitë nëpër të cilat kaloi u bënë
frymëzim për artistë, shkrimtarë e gazetarë, të cilët sot jetën e Hasimes e
tregojnë në vargje kënge, tregime e romane, por edhe në reportazhe, siç po
bëjmë edhe ne, shkruan Kosova Sot.
Rënia në gjak dhe betimi i Hasimes
Tregohet se Hasimes, e cila vinte nga Mirashi, një fshat në Komunën e
Ferizajt, ia vrasin dy vëllezërit, duke mos i lënë meshkuj në familje, pasi
babai i kishte vdekur që më parë. Atëbotë Hasimja kish pas qenë kthyer në
shtëpinë e të atit në Mirash. Para se të kthehej, Hasimja kishte qenë e martuar
në fshatin Akllap, por ishte kthyer në gjini, pasi burri i saj kishte shkuar në
luftë dhe nuk ishte kthyer për rreth 9 vjet. Në fshatin Akllap, Hasimja lë
djalin e saj të vetëm Rexhepin, i cili thuhet se nuk ishte martuar kurrë dhe
kishte vdekur krejt vonë, rreth moshës 70-vjeçare. Siç edhe thamë, me t’u
kthyer në gjini, Hasimes ia fikin oxhakun e shtëpisë së babës, duke ia vrarë dy
vëllezërit e vetëm. Ajo betohet në hakmarrje. Betimi i saj s’ishte i zakonshëm.
Aq thellë kishte depërtuar pikëllimi për vëllezërit e vrarë, sa Hasimja
s’shihte rrugëzgjidhje pos hakmarrjes. Ajo kish pas thënë: “Kush merr hakun, do
t’ia fali krejt çka kam, tokë, dhen e dhi, edhe unë do t’bahem niqahu i tij”.
Siç tregohet në këngë, një njeri nga fshati Begracë i Kaçanikut, Halil Begraca
(Lila) kishte pranuar të marrë hakun për Hasimen në këmbim të pasurisë dhe
martesës me Hasimen. Por, pushka nuk krisi. Haku nuk merret. Thuhet se Hasimja
kishte pritur mbi tri vjet në shtëpinë e Lilës, por ai prapëseprapë s’kishte
marrë hakun, por turpërisht e kishte tradhtuar Hasimen, duke ia sjellë hasmin
në konak me shpresë se mos do ta pajtonte. Tradhtia e Lilës në këngë këndohet
me vargjet: “Prit me muj, e prit me vjet, pushka e Lilës s’po kërset”.
Marrja e hakut dhe dorëzimi në
polici
Meqë Lila e kishte tradhtuar, duke ia sjellë armikun në shtëpi, Hasimja ik
nga shtëpia e Lilës veshur me rroba mashkulli. Ajo kalon nga fshati Begracë në
fshatin Kaçanik i Vjetër, pastaj Gërlicë, Komogllavë, Sojevë, për të arritur
krejt e këputur në Ferizaj, prej ku pastaj shkon drejt e në Mirash. Në Mirash
shkon drejt e te dera e hasmit. Aty thërret te dera e shtëpisë, e një zë plake
e pyet se kush është. Hasimja i thotë se po më duhen meshkujt, dhe e pyet se ku
janë. Plaka i tregon se meshkujt kanë dalë te lama. Hasimja niset drejt e te
lama, ku takon meshkujt nga shtëpia e hasmit. Aty, pasi ndërron dy –tri fjalë,
u ofron duhan, duke e nxjerrë kutinë me dorën e majtë, ndërsa me dorën e
djathtë nxjerr alltinë për t’i vrarë dy nga meshkujt e shtëpisë së hasmit,
Xhemën dhe Sejdiun. Fjalët e fundit të Xhemës tregojnë se ai e kuptoi se kush
ishte dorasi, ndërsa në atë moment Hasimja i thotë se po lufton për vëllezërit
e saj. Nisja e Hasimes për ta marrë gjakun në këngë përshkruhet kështu:
“Po ban Xhema haj medet për mue
Me ditë t’sodit haj paskem marue
S’ish kanë burrë o, po ish kanë
grue
E Hasimja o ç’naj ka kallxue
O për vllaznit e mi, unë more kam
luftue”
Pas aktit kriminal, Hasmija shkon dhe dorëzohet në polici, në stacionin e
Ferizajt. Pas daljes në Gjykatë, për krimin që kishte kryer, Hasmija dënohet me
15 vjet burgim.
Dalja nga burgu dhe ikja nga
atdheu përgjithmonë
Megjithëse në këngë historia e Hasimes përfundon me marrjen e hakut, në
jetën reale historia e saj vazhdon me përplot peripeci të jashtëzakonshme, disa
prej të cilave do t’i tregojmë këtu për herë të parë, pasi s’janë përmendur
kurrë më herët. Si e dënuar me 15 vjet, Hasmija vuante dënimin e saj në burgun
e Nishit. Meqë ishte mrekullisht e bukur, bukuria e saj kishte përhumbur krejt
një gardian burgu, i cili edhe i vardiset. Si shqiptare e denjë dhe me moral të
lartë, Hasimja nuk lejon kurrsesi ta poshtërojë veten dhe, në një rast, kur i
vardiset gardiani, ajo e godet në kokë me një shufër metalike, për ta lënë të
vdekur në vend. Për këtë krim të dytë, Hasimes i dyfishohet dënimi, pra merr 15
vjet më shumë për t’i bërë krejt 30 vjet dënim me burg. Bukurisë së Hasimes nuk
mund t’i rezistonte as gardiani i dytë që vjen në atë burg. Por, meqë kishte
dëgjuar fatin e atij të mëparshmit, me një diplomaci, ky i dyti i kishte
propozuar martesë në këmbim të lirimit të menjëhershëm. Në fillim, Hasimja
kurrsesi nuk e kishte pranuar ofertën e gardianit. Por, kur gardiani i kishte
kujtuar se për 30 vjet ajo do të qëndronte në atë burg dhe nuk dihet nëse do të
dilte gjallë ose jo, Hasimja kishte pranuar, por me një kusht. E vetëdijshme se
po bënte mëkatin më të madh në jetë, po martohej me armikun më të madh që
kishte, Hasimja i kishte kërkuar gardianit që në këmbim të martesës me të, të
mos e kthente kurrë në Kosovë. “Mëkatin që po bëj unë, martesën me një shka,
nuk ma fal tokë e Kosovës. Prandaj, as nuk dua kurrë më këmbë e imja e ndytë të
shkelë në tokën e pastër të Kosovës”, kishte thënë Hasimja. Ndërsa, edhe pse ende
ishte gjallë, në Kosovë historia e Hasimes ishte bërë këngë.
Takimi me bashkëvendësit në parkun
e Nishit
Më vonë, nga kosovarët që shkonin të punonin në Serbi në vitet 40-50,
tregohet se në qytetin e Nishit kishin pas shkuar dy persona nga Ferizaj, njëri
nga fshati Zaskok dhe tjetri nga fshati Pleshinë. Duke pushuar në parkun e
qytetit, pasi i kishte dëgjuar duke folur shqip, atyre u afrohet një zonjë dhe
i pyet se nga janë. Ata i tregojnë se janë nga dy fshatra të Ferizajt. Zonja i
pyet se a kanë dëgjuar për një grua me emrin Hasime. “Kemi dëgjuar po si jo”,
po thotë njëri prej tyre. “Madje, edhe këngën ia di”, i thotë tjetri, dhe ia
nis ta këndojë. Gjersa këndohej kënga, zonjës fillojnë t’i dalin lotët, për çka
preken dy burrat. “Pse po qan?”- e pyesin ata. “Këtë këngë që po këndoni, kjo
Hasimja jam unë”, u kish pas thënë zonja dhe ishte ulur aty me bashkëvendësit,
ku ua kishte treguar gjithë historinë e saj. “Pse nuk je kthyer?” s’e kishin
pas lënë pa e pyetur ata. “Në Kosovë s’mund të kthehem kurrë, pasi kam bërë
mëkatin më të madh në jetë, jam martuar me një shka”, u kish pas thënë Hasimja.
Ndoshta edhe do të ketë pasur të drejtë. Tokë e atdheut nuk pranon këmbë të
tradhtarit, këmbë të ndyrë në llumin e tradhtisë dhe lidhjes kurorë me armikun.
Hasimja e kishte kuptuar mirë këtë dhe, morali i saj ishte aq i lartë sa ajo
pranoi të bëjë një mëkat të tillë, duke e dënuar njëkohësisht veten për të
humbur atdheun.
Kommentare
Kommentar veröffentlichen